Jak podpisać umowę z rezydentem?

Pierwsza kwestia to oczywiście wybór rodzaju umowy. Z punktu widzenia biura podróży najkorzystniejszą formą zatrudnienia są oczywiście umowy cywilnoprawne, tj. zlecenie i dzieło. Pracodawca nie zostaje tu obciążony nadmiernymi obowiązkami w zakresie składek na ubezpieczenie społeczne i istnieje spora dowolność w zakresie kształtowania wzajemnych praw i obowiązków. Jeżeli jednak biuro podróży zamierza zatrudnić doświadczonych i wartościowych pracowników do pełnienia funkcji rezydenta, to z pewnością najatrakcyjniejszą formą zatrudnienia z punktu widzenia takiego pracownika jest umowa o pracę. Rezydenci pracują przez kilka miesięcy w roku. Zasadne zatem będzie zawarcie umowy na czas określony. 

Rezydent nie równa się pilot?
W praktyce pojawia się pytanie, czy rezydent powinien posiadać uprawnienia pilota wycieczek? Przepisy prawa nie dają jednoznacznej odpowiedzi. Opierając się na art. 30 ustawy o usługach turystycznych, można dojść do wniosku, że rezydent nie musi posiadać uprawnień pilota pod pewnymi warunkami i z wyraźnym ograniczeniem zakresu uprawnień. Po pierwsze, musi posiadać kwalifikacje odpowiednie do rodzaju imprezy. W praktyce uzyskanie odpowiednich kwalifikacji organizator może zapewnić poprzez odpowiednie szkolenia. Ponadto umowa z klientem musi wyraźnie stanowić, że rezydent sprawujący opiekę nie będzie posiadał uprawnień pilota czy przewodnika. Jeżeli do obowiązków rezydenta ma należeć także reprezentowanie organizatora turystyki wobec jego lokalnych kontrahentów świadczących usługi turystyczne klientom, np. wycieczki objęte programem imprezy, to rezydent nieposiadający uprawnień pilota nie może wykonywać zadań zastrzeżonych dla pilotów, a określonych w art. 20 ust. 3 ustawy, takich jak: czuwanie, w imieniu organizatora, nad sposobem świadczenia usług na rzecz klientów, przyjmowanie od nich zgłoszeń dotyczących związanych z tym uchybień, sprawowanie nad klientami opieki w zakresie wynikającym z umowy, wskazywanie lokalnych atrakcji oraz przekazywanie podstawowych informacji dotyczących odwiedzanego kraju i miejsca. W praktyce zatem przepisy ustawy wymuszają zatrudnienie na stanowisku rezydenta osoby z uprawnieniami pilota wycieczek. Trudno bowiem zaakceptować sytuację, w której rezydent nie może zwrócić się w imieniu organizatora do przedstawiciela hotelu, w celu załatwienia roszczeń klienta. 

Wyżywienie i zakwaterowanie
Umowa o pracę oczywiście powinna wskazywać miejsce jej wykonywania. Tu warto wskazać, że miejscem tym powinna być miejscowość w kraju docelowym zakwaterowania rezydenta. W wypadku wskazania za miejsce świadczenia pracy miejsca w Polsce pracodawca może nieświadomie nałożyć na siebie obowiązek wypłaty diety z tytułu delegacji zagranicznej i zwrotu kosztów noclegu lub zapłaty ryczałtu.
Pracodawca nie ma obowiązku zapewnienia pracownikowi zakwaterowania (poza przypadkiem delegacji zagranicznej). W kwestii zapewnienia posiłków kodeks pracy stanowi o obowiązku zapewnienia nieodpłatnie odpowiednich posiłków i napojów w przypadku zatrudnienia w warunkach szczególnie uciążliwych, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Zgodnie z rozporządzeniem pracodawca powinien zapewnić posiłki w zależności od wydatku energetycznego organizmu, a napoje m.in. na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28o C. 

Ubiór także częścią umowy
Nie ulega wątpliwości, że rezydenci powinni prezentować się należycie i jednolicie. W praktyce to pracodawca powierza rezydentom odpowiednie stroje. W tym zakresie warto wprowadzić do umowy lub uregulować w regulaminie pracy stosowne wymogi w zakresie ubioru, powierzenia rezydentowi odzieży z obowiązkiem zwrotu i rozliczenia. Tu często pojawia się kwestia obowiązku prania odzieży. Zgodnie z przepisami prawa pracy jeżeli pracodawca wymaga odpowiedniego ubioru i nie może zapewnić prania odzieży roboczej, czynności te mogą być wykonywane przez pracownika, pod warunkiem wypłacania przez pracodawcę ekwiwalentu pieniężnego w wysokości kosztów poniesionych przez pracownika. 

Obowiązki rezydenta
Jednym z najważniejszych punktów umowy o pracę z rezydentem jest możliwie precyzyjne określenie jego obowiązków. Oczywiście kompletne wyliczenie nie jest możliwe. Od strony pozytywnej na pewno jest to odbiór z lotniska i transport do miejsca zakwaterowania, opieka na miejscu wypoczynku itp. Warto przy tym pamiętać np. o określeniu miejsc i godzin dyżurów. Warto także pokusić się o określenie obowiązków rezydenta od strony negatywnej, tzn. poprzez wskazanie, do czego nie jest zobowiązany. Życie pokazuje bowiem, że turyści potrafią składać wobec rezydentów życzenia, których ci nie tylko nie powinni spełniać, ale także takie, których spełniać nie mogą. Przykładowo rezydent nie powinien kupować dla klienta leków czy reprezentować go przed organami ścigania w razie zatrzymania. 

Kary nie mogą być zbyt duże
Przy zatrudnianiu rezydentów zdarza się, że organizatorzy stosują taryfikator kar pieniężnych za przeróżne przewinienia. W zakresie kar pieniężnych ich łączna wysokość w żadnym razie nie może przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń, o których mowa w art. 87 § 1 pkt 1–3 kodeksu pracy. Stosowanie wygórowanych kar naruszających ww. normę stanowi naruszenie obowiązków pracodawcy.

W wypadku umowy o pracę pamiętaj:
1 Jeśli rezydent nie jest jednocześnie pilotem wycieczek, zastrzeż w umowie, że nie może wykonywać jego zdań.
2 Wskaż konkretne miejsce pracy rezydenta. Najlepiej wskazać miejscowość w kraju docelowym.
3 Określ obowiązki także od strony negatywnej. Rezydent nie ma prawa wykonywać niektórych czynności.
4 Łączna wysokość kary za przewinienia nie może być większa niż dziesiąta część wynagrodzenia.

---

WAŻNE
Zawód rezydenta biura podróży nie jest zawodem regulowanym, nie ma o nim też wzmianki w ustawie o usługach turystycznych. Pojawia się natomiast na pozycji 422102 w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z dn. 27 kwietnia 2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. z 2010 r. nr 82 poz. 537).

---

zapytaj eksperta 
Magdalena Sławińska-Rzemek
prawnik serwisu E-prawnik.pl

---

Czy rezydenci biur podróży podlegają obłożeniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na terenie Polski?
Z treści ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wynika, że w wypadku gdy osoby fizyczne mają miejsce zamieszkania na terytorium Polski, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów. Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Polski uważa się osobę, która: przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni
w roku podatkowym lub ma na terytorium RP centrum interesów osobistych lub gospodarczych – tzw. ośrodek interesów życiowych. Wskazane przesłanki ustalenia miejsca zamieszkania w Polsce mają charakter rozłączny, w związku z powyższym należy stwierdzić, że wystarczy spełnić jedną z nich aby uznać, że podatnik ma miejsce zamieszkania w Polsce.
W konsekwencji, należy uznać, że jeżeli osoba fizyczna pracuje za granicą, w Polsce przebywa mniej niż 183 dni w roku podatkowym, ale jednocześnie ma w Polsce centrum interesów życiowych, to ma miejsce zamieszkania w Polsce. Mając na uwadze powyższe uregulowania zawarte w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych należy stwierdzić, że w wypadku, gdy osoba pracująca jako rezydent biura podróży ma na terytorium Polski ośrodek interesów życiowych wówczas, nawet gdy przebywa w Polsce mniej niż 183 dni w roku, to tutaj jest jej miejsce zamieszkania i tutaj podlega ona nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu.

Co należy rozumieć pod pojęciem ośrodka interesów życiowych?
Pojęcie to nie zostało zdefiniowane w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, szeroko jest jednak komentowane w doktrynie prawa podatkowego oraz orzecznictwie sądów administracyjnych. Analizując wyroki sądów administracyjnych, należy stwierdzić, że dla określenia gdzie znajduje się centrum interesów życiowych osoby fizycznej należy wziąć pod uwagę jej związki osobiste oraz ekonomiczne z danym państwem, więzi rodzinne, towarzyskie, zatrudnienie, działalność polityczną, kulturalną, ewentualne wykonywanie działalności gospodarczej, posiadanie mieszkania czy też rachunku bankowego.

Czy nie zachodzi ryzyko podwójnego opodatkowania dochodów uzyskiwanych przez rezydentów?
Tego typu kwestie należy każdorazowo badać indywidualnie, odnosząc się również do treści umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z państwem, w którym rezydent wykonuje pracę.

Rozważmy sytuację, w której rezydent polskiego biura podróży (obywatel polski, mający miejsce zamieszkania na terytorium RP) wyjeżdża do Turcji na trzy miesiące.
Co do zasady osoba taka podlega obłożeniu podatkiem dochodowym na terenie Polski, należy jednak przeanalizować przepisy umowy zawartej pomiędzy rządem Rzeczypospolitej Polskiej a rządem Republiki Tureckiej w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku. Z treści tej umowy wynika, że co do zasady wynagrodzenia, które osoba mająca miejsce zamieszkania w umawiającym się państwie osiąga z pracy najemnej, podlegają opodatkowaniu tylko w tym państwie, chyba że praca wykonywana jest w drugim umawiającym się państwie. Jeżeli praca jest tam wykonywana, to osiągane za nią wynagrodzenie może być opodatkowane w tym drugim państwie.
Mając na uwadze powyższe należałoby stwierdzić, że w wypadku, gdy praca polskiego rezydenta wykonywana jest na terytorium Turcji, to jego wynagrodzenie może być opodatkowane zarówno w Polsce jak i w Turcji. Jednakże w dalszej części powyższej umowy czytamy, że bez względu na powyższe postanowienia wynagrodzenia, jakie osoba mająca miejsce zamieszkania w umawiającym się państwie osiąga z pracy najemnej wykonywanej w drugim umawiającym się państwie, podlegają opodatkowaniu tylko w pierwszym wymienionym państwie, jeżeli: odbiorca przebywa w drugim państwie przez okres lub okresy nieprzekraczające łącznie 183 dni w danym roku kalendarzowym oraz wynagrodzenia są wypłacane przez pracodawcę lub w imieniu pracodawcy, który nie ma miejsca zamieszkania lub siedziby w drugim państwie, oraz koszty wynagrodzeń nie są ponoszone przez zakład lub stałą placówkę, którą pracodawca ma w drugim państwie.
W związku z powyższym należy stwierdzić, że wynagrodzenie rezydenta polskiego biura podróży wykonującego pracę na terytorium Turcji będzie podlegało wyłącznie na terenie Polski, jeżeli spełnione będą łącznie następujące warunki: rezydent przebywa w Turcji przez okresy nieprzekraczające łącznie 183 dni w roku podatkowym oraz wynagrodzenie wypłacane jest przez pracodawcę, który nie ma siedziby na terytorium Turcji oraz wynagrodzenia nie są wypłacane przez zakład lub stałą placówkę, którą pracodawca ma na terytorium Turcji.

Jak opodatkowane są prowizje za sprzedaż wycieczek fakultatywnych?
Zgodnie z utrwaloną już linią orzecznictwa prowizje mieszczą się w definicji wynagrodzenia za pracę. Prowizja nie stanowi wprawdzie wynagrodzenia za pracę, ale pozostaje w ścisłym związku z wykonywaną przez rezydenta na rzecz biura podróży pracą. Wobec powyższego należy stwierdzić, że w analizowanym tutaj wypadku prowizje jako składnik wynagrodzenia za pracę opodatkowane będą tak samo jak wynagrodzenie według obowiązującej w Polsce skali podatkowej.